Haşimato xəstəliyi nədir?
Haşimato xəstəliyi qalxanabənzər vəzini təsir edən, hipotiroidizmə və ya qalxanabənzər vəzinin az fəaliyyətinə səbəb olan autoimmun xəstəlikdir. Bu xəstəlik zamanı immun sistemi, qalxanabənzər vəzinin hormon istehsal edən hüceyrələrini zədələyərək onların ölümünə səbəb ola bilər. Nəticədə hormon səviyyəsi azalır və maddələr mübadiləsi zəifləyir. Xəstəlik əsasən yorğunluq, kökəlmə, qəbizlik kimi simptomlarla özünü göstərir və dərmanla müalicə oluna bilər.

Haşimato xəstəliyinin mənşəyi
Haşimato xəstəliyi tiroid hormonlarının az ifrazı ilə xarakterizə olunur və 1912-ci ildə yapon alimi Akira Haşimato tərəfindən təsvir edilmişdir. Buna görə də xəstəlik onun adını daşıyır. Haşimato zamanı bədən çox miqdarda anti-TPO və anti-tiroqlobulin anticisimlər istehsal edir. Bu anticisimlər tiroid hüceyrələrinə bağlanaraq onları məhv edir. İltihab nəticəsində vəzi hüceyrələri zədələnir və hormon ifrazı azalır. Zaman keçdikcə tiroid vəzisi kiçilir, əvvəlcə yüngül, daha sonra tam hipotiroidizm inkişaf edir.

Haşimato xəstəliyinin simptomları
Haşimato xəstəliyində aşağıdakı simptomlar müşahidə olunur:

• Yorğunluq və halsızlıq
• Soyuğa qarşı həssaslıq
• Yuxululuq
• Qəbizlik
• Saç tökülməsi
• Dəridə quruluq
• Adət pozğunluğu və sancılar
• Kilo artımı
• Konsentrasiya çətinliyi
• Səsdə qalınlaşma
• Üz və gözaltı şişlik
• Əhval dəyişiklikləri, əsəbilik
• Nəbzin azalması

İrəliləmiş hallarda hipotiroidizm ürək və ağciyər qişasında maye toplanmasına, prolaktin artımına, cinsi istəksizliyə və yuxu apnesinə səbəb ola bilər. Xəstələrdə xolesterin səviyyəsi yüksələ bilər və bu, ürək-damar problemlərinə yol aça bilər.

Haşimato xəstəliyinin səbəbləri və risk faktorları
Haşimatonun əsas səbəbi immun sisteminin qalxanabənzər vəziyə qarşı səhv reaksiya verməsidir. Genetik amillər və ətraf mühit təsirləri də bu prosesdə rol oynayır. Aşağıdakı qruplar risk altındadır:

• 1-ci tip şəkərli diabet
• Vitiliqo
• Çölyak xəstəliyi
• Addison xəstəliyi
• Romatoid artrit
• Pernisioz anemiya
• Lupus (kəpənək xəstəliyi)
• Anti-TPO pozitiv olanlar
• Ürək çatışmazlığı olanlar

Haşimato qadınlarda daha çox rast gəlinir və estrogen səviyyəsi ilə əlaqələndirilir.

Haşimato xəstəliyinin nəticələri
Müalicə olunmadıqda aşağıdakı fəsadlara səbəb ola bilər:

Guatr — vəzinin böyüməsi və nəfəs darlığına səbəb ola bilər.
Ürək problemləri — zəif ürək fəaliyyəti və ritm pozğunluqları.
Zehni sağlamlıq pozğunluqları — depressiya və konsentrasiya itkisi.
Cinsi və reproduktiv problemlər — libidonun azalması, yumurtlama pozğunluğu, sonsuzluq.
Hamiləlikdə risklər — düşüklər və erkən doğumlar.

Haşimato diaqnozu
Diaqnoz üçün TSH, T3, T4, Anti-TPO və Anti-TG səviyyələri yoxlanılır. Tiroid USM vasitəsilə vəzinin quruluşu qiymətləndirilir. Lazım gələrsə, biopsiya aparılır.

Haşimato xəstəliyinin müalicəsi
Müalicə əsasən tiroid hormonunun (levotiroksin) qəbuluna əsaslanır. Dozalar 6-8 həftəlik intervallarla tənzimlənir. Hormon səviyyəsi normallaşdıqdan sonra 4-6 ayda bir nəzarət lazımdır. Xüsusilə hamilə qalmaq istəyən qadınlar hamiləlik dövründə mütəmadi nəzarətdə olmalıdırlar.

Haşimato xəstəliyində qidalanma
Xüsusi bir pəhriz olmasa da, sağlam və balanslı qidalanma vacibdir. Selenyumun anticisim səviyyəsini azalda biləcəyi göstərilmişdir. Qlütensiz pəhriz tövsiyə olunur. Tiroid hormon dərmanı acqarına qəbul edilməli və süd, qatıq, kəpək kimi məhsullarla eyni vaxtda qəbul edilməməlidir.

Haşimato haqqında tez-tez verilən suallar

Haşimato xəstələri hansı duzdan istifadə etməlidirlər?
İyodun təsiri mübahisəlidir, lakin artıq təsdiqlənmiş Haşimato xəstəliyində iyodun mənfi və ya müsbət təsiri yoxdur.

Guatr, tiroid və Haşimato arasındakı fərq nədir?

Tiroid vəzisi maddələr mübadiləsini, sinir sistemini, böyümə və çoxalma funksiyalarını tənzimləyən orqandır. Guatr — tiroid vəzinin böyüməsidir. Haşimato isə immun sisteminin tiroid vəzini yad orqan kimi tanıyaraq onu məhv etməsi nəticəsində yaranan otoimmün xəstəlikdir.

Haşimato xəstələri necə arıqlaya bilər?
Əvvəlcə hipotiroidizm düzgün müalicə olunmalı, sonra balanslı qidalanma və fiziki aktivlik artırılmalıdır.