Fibroadenom

Fibroadenom nədir?
Fibroadenom, döşdə tez-tez görülən xoşxassəli bir şişdir. Adətən 15–35 yaş aralığındakı qadınlarda rast gəlinir və çox vaxt xərçəngə çevrilmə riski daşımır.

Fibroadenomlar yumru, hərəkətli və ağrısız quruluşları ilə seçilirlər. Hormon dəyişikliklərinə həssasdırlar; xüsusilə aybaşı dövrü, hamiləlik və ya əmizdirmə zamanı ölçülərində dəyişiklik ola bilər.

Diaqnozda fiziki müayinə, USM (ultrasəs), mamoqrafiya və biopsiyadan istifadə edilir. Müalicə adətən tələb olunmur, lakin böyük, sürətlə böyüyən və ya simptom verən fibroadenomlar üçün cərrahi müdaxilə lazım ola bilər. Müntəzəm izləm və sağlam həyat vərdişləri ilə fibroadenomla bağlı risklər idarə oluna bilər.

Fibroadenomun xüsusiyyətləri
-Hərəkətlidir və sərhədləri aydındır.
-Adətən yumru və ya oval formadadır.
-Ölçüləri 1–5 sm arasında dəyişir.
-Çox vaxt ağrısızdır.
-Östrogen kimi hormonlara həssasdır.
-Xərçəngə çevrilmə riski çox aşağıdır.

Fibroadenom növləri

Sadə fibroadenom: Ən çox rastlanan və ən az risk daşıyan növdür. Hüceyrəvi quruluşu nizamlıdır, anormal xüsusiyyət göstərmir.
Kompleks fibroadenom: Mikroskop altında atipik hüceyrə xüsusiyyətləri görülə bilər. Malignlik (bədxassəli şiş) riski az da olsa arta bilər.
Juvenil fibroadenom: Yeniyetməlik dövründə (adətən 10–18 yaş) müşahidə olunur, hormonlara yüksək həssaslıq səbəbilə tez böyüyə bilər.
Nəhəng fibroadenom: 5 sm-dən böyük ölçülü kütlələr üçün işlədilir. Ətraf toxumalara təzyiq göstərə bilər və çox vaxt cərrahi yolla çıxarılır.

Fibroadenomun əlamətləri
-Döşdə yumru, sərhədləri aydın kütlə hissi
-Barmaqla hərəkət etdirilə bilən yumşaq quruluş
-Çox vaxt ağrısız, lakin aybaşı öncəsi həssaslıq
-Ölçünün 1–5 sm aralığında və ya daha böyük olması
-Hormon dəyişiklikləri ilə böyümə meyli
-Tək və ya hər iki döşdə görülə bilməsi

Səbəblər
-Hormonal dəyişikliklər
-Genetik meyillilik
-Yaş faktoru
-Hormonal müalicələr
-Hamiləlik və əmizdirmə dövrü

Hormonal dəyişikliklər: Ən yayılmış səbəbdir. Östrogenin artması fibroadenomun inkişafına təkan verir.
Genetik meyillilik: Ailəsində fibroadenom olanlarda risk daha yüksəkdir.
Yaş faktoru: Ən çox 15–35 yaş aralığında görülür.
Hormonal müalicələr: Doğuşa nəzarət həb­ləri və hormon əvəzedici müalicələr təsir göstərə bilər.
Hamiləlik və əmizdirmə: Hormon səviyyələri artdığı üçün döş toxuması böyüyür və fibroadenomlar nəzərə çarpan olur.

Nə zaman həkimə müraciət etməli?
Yeni və ya sürətlə böyüyən kütlə, ölçü artımı, ağrı, forma və ya dəridə dəyişiklik (şişlik, qızartı, çöküntü) olduqda, həmçinin döş ucundan axıntı və ya qanama müşahidə edilərsə, mütləq həkimə müraciət edilməlidir.

Diaqnoz üsulları
-Fiziki müayinə: Kütlənin ölçüsü və hərəkətliliyi qiymətləndirilir.
-Görüntüləmə: Gənc qadınlarda ultrasəs, 40+ yaşda mamoqrafiya, bəzən MRT.
-Biopsiya: Şübhəli hallarda hüceyrə nümunəsi götürülür.

Müalicə üsulları
-İzləm və təqib: 6 ay–1 il aralıqlarla USM/mamoqrafiya.
-Cərrahi müdaxilə: Böyük, sürətlə böyüyən və ya simptom verən hallarda.
-Minimal invaziv üsullar: Kriyoablasiya (dondurma), radiofrekans ablasiya.

Fibroadenom xərçəngə çevrilirmi?
Ümumiyyətlə, risk çox aşağıdır. Nadir hallarda kompleks fibroadenomlarda azacıq arta bilər. Müntəzəm izləm və erkən diaqnoz çox önəmlidir.

Profilaktik tədbirlər
Müntəzəm yoxlanışlar, USM/mamoqrafiya, sağlam qidalanma, stressin idarəsi və fiziki aktivlik döş sağlamlığını qoruyur.